Vesaire
24 Şubat 2015, 23:27
Devlet adını Oğuzların Döğer boyundan Eksük-oğlu Artuk Bey'den alır. Anadolu'nun fatihlerinden olan Artuk Bey, hizmetlerinden dolayı Suriye Meliki Tutuş tarafından Kudüs valiliğine getirilmişti. Ancak Kudüs'ün Fatımîlerin eline geçmesi üzerine (109Artuk'un oğulları Sökmen ve İl-Gazi burada tutunamadılar. Selçuklular tarafından kendilerine verilen bölgede, üç kol hâlinde, Artuklu devletini kurdular.
Hasankeyf-Amid (Diyarbakır) Artuklu Kolu (1101 - 1231):
Artuk Bey'in oğlu Sökmen tarafından Hasankeyf'te (Hısn-ı Keyfâ) kuruldu. Nurettin Mehmet zamanında, Selahaddin Eyyubî'nin de yardımıyla Diyarbakır (Amid) ele geçirildi (1183) ve burası Artukluların merkezi oldu.
Mardin Artuklu Kolu (1108 - 1409):
Artuklu şubeleri içerisinde en güçlü ve uzun ömürlü kolu oluşturur . Artuk Bey' in diğer oğlu İl-Gazi tarafından Mardin'de kurulmuştur (110. İl-Gazi Halep halkının isteği üzerine Halep'e girmiş ve oğlu Temurtaş'ı burada bırakmıştır. Oğlu Temur- taş, İl-Gazi gibi bölgedeki Haçlılarla mücadele etmiş; Güçlü devletler arasında kalan Mardin Artukluları, Eyyubîler ve Selçukluların hâkimiyetini tanımışlardı. 1243' de ise İlhanlılar'a bağlandılar . Nihayet, Mardin'i alan Karakoyunlular bu devlete son verdiler (1409).
Harput Artuklu Kolu (1185 - 1234):
Hasankeyf koluna hükümdar olamayan Ebûbekir, Harput'a gelerek, Harput Artuklu kolunu kurmuştur (1185). Alaaddin Keykubad'ın Harput'a girmesiyle bu kol sona ermiştir (1234).
* Artuk beyin oğulları tarafından Güneydoğu Anadolu'da kuruldu.
* Daha sonra üç kısma ayrıldı. Hasankeyf, Mardin ve Harput (Elazığ) Artukluları.
* Hasankeyf Artukluları haçlılara karşı başarılı şekilde mücadele etti. Eyyubiler tarafından yıkıldı. (1231)
* Mardin Artukluları haçlılara karşı başarılı şekilde mücadele etti. Karakoyunlular tarafından yıkıldı.(1409) En uzun yaşan koldur.
* Harput Artukluları ise Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldı.(1234)
Not: Anadolu'da kurulan ilk Tür Beylikleri Anadolu'nun Türkleşmesine büyük katkıda bulunmuşlar ve Anadolu'da çok sayıda mimari eser yaparak Anadolu'yu bayındır hale getirmişlerdir.
İlk Türk Beyliklerinin Önemi
* Haçlı, Bizans ve Gürcülere karşı başarılı mücadeleler verdiler.
* Anadolu topraklarını Haçlılara karşı korudular. İslam dininin koruyuculuğunu yaptılar.
* Bulundukları şehirlere bayındırlık hizmetleri yaptılar. (Medrese, han, hamam, kervansaray, darüşşifa, çeşme)
* Anadolu'nun hızlı bir şekilde Türkleşmesini sağladılar
Hasankeyf-Amid (Diyarbakır) Artuklu Kolu (1101 - 1231):
Artuk Bey'in oğlu Sökmen tarafından Hasankeyf'te (Hısn-ı Keyfâ) kuruldu. Nurettin Mehmet zamanında, Selahaddin Eyyubî'nin de yardımıyla Diyarbakır (Amid) ele geçirildi (1183) ve burası Artukluların merkezi oldu.
Mardin Artuklu Kolu (1108 - 1409):
Artuklu şubeleri içerisinde en güçlü ve uzun ömürlü kolu oluşturur . Artuk Bey' in diğer oğlu İl-Gazi tarafından Mardin'de kurulmuştur (110. İl-Gazi Halep halkının isteği üzerine Halep'e girmiş ve oğlu Temurtaş'ı burada bırakmıştır. Oğlu Temur- taş, İl-Gazi gibi bölgedeki Haçlılarla mücadele etmiş; Güçlü devletler arasında kalan Mardin Artukluları, Eyyubîler ve Selçukluların hâkimiyetini tanımışlardı. 1243' de ise İlhanlılar'a bağlandılar . Nihayet, Mardin'i alan Karakoyunlular bu devlete son verdiler (1409).
Harput Artuklu Kolu (1185 - 1234):
Hasankeyf koluna hükümdar olamayan Ebûbekir, Harput'a gelerek, Harput Artuklu kolunu kurmuştur (1185). Alaaddin Keykubad'ın Harput'a girmesiyle bu kol sona ermiştir (1234).
* Artuk beyin oğulları tarafından Güneydoğu Anadolu'da kuruldu.
* Daha sonra üç kısma ayrıldı. Hasankeyf, Mardin ve Harput (Elazığ) Artukluları.
* Hasankeyf Artukluları haçlılara karşı başarılı şekilde mücadele etti. Eyyubiler tarafından yıkıldı. (1231)
* Mardin Artukluları haçlılara karşı başarılı şekilde mücadele etti. Karakoyunlular tarafından yıkıldı.(1409) En uzun yaşan koldur.
* Harput Artukluları ise Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldı.(1234)
Not: Anadolu'da kurulan ilk Tür Beylikleri Anadolu'nun Türkleşmesine büyük katkıda bulunmuşlar ve Anadolu'da çok sayıda mimari eser yaparak Anadolu'yu bayındır hale getirmişlerdir.
İlk Türk Beyliklerinin Önemi
* Haçlı, Bizans ve Gürcülere karşı başarılı mücadeleler verdiler.
* Anadolu topraklarını Haçlılara karşı korudular. İslam dininin koruyuculuğunu yaptılar.
* Bulundukları şehirlere bayındırlık hizmetleri yaptılar. (Medrese, han, hamam, kervansaray, darüşşifa, çeşme)
* Anadolu'nun hızlı bir şekilde Türkleşmesini sağladılar